Znajdujemy się teraz jako społeczeństwo w bardzo trudnym okresie. Związane  jest to z epidemią koronawirusa (SARS – CoV – 2), który w naszym kraju spowodował wprowadzenie wielu obostrzeń przez władze krajowe jak i lokalne. Wpłynęło to bezpośrednio na działanie placówek Zespołu Ośrodków Wsparcia w Lublinie, które na co dzień pomagają wielu osobom m.in. seniorom w ramach Dziennych Centrów Pomocy czy Klubach Seniora oraz osobom niepełnosprawnym w Ośrodku Wsparcia „Benjamin” i Dziennym Ośrodku Adaptacyjnym dla Dzieci i Młodzieży. W tych miejscach otrzymywali oni specjalistyczną pomoc, a także poczucie bezpieczeństwa. Oprócz uczestników często także ich rodziny objęte były wsparciem. Dzisiaj niestety dla ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusa trzeba było zmienić funkcjonowanie placówek i system udzielania pomocy. Przerwało to codzienny schemat, który pozwalał wielu uczestnikom i ich rodzinom poprawnie funkcjonować. W tej chwili kiedy wszystko obróciło się o 180 stopni może to powodować poczucie niepewności, lęku oraz stresu związanego z dalszym rozwojem sytuacji w naszym kraju. Ten tekst ma na celu przybliżyć psychologiczne aspekty związane  z tymi wydarzeniami.

Chciałbym zacząć od wyjaśnienia czym jest lęk, który najprościej definiowany jest jako „niejasny, nieprzyjemny stan emocjonalny charakteryzujący się  przeżywaniem obaw, strachu, stresu i przykrości” (Reber, Reber, 2005, s. 359). Natomiast najbardziej pasującym opisem tego stanu biorąc pod uwagę dzisiejszą sytuacje zaproponowali według mnie egzystencjaliści¹. Dla nich był on rozumiany jako reakcja emocjonalna (o zabarwieniu negatywnym) spowodowana poczuciem, że otaczający nas świat jest niepełny i chaotyczny, a także brak w nim sensu. Tutaj mamy do czynienia z lękiem, który jest bezpośrednio wynikiem „bycia w świecie”.  W tej chwili właśnie mamy  taką sytuację, że wielu ludziom ten „świat” stanął na głowie. Dlatego lęk  jest reakcją naturalną. Związane jest to także z niemożnością lub ograniczeniem zaspokojenia naszych potrzeb (często podstawowych). Dodatkowo dochodzi także obawa o życie swoje oraz bliskich osób. Łatwa dostępność do mediów, przede wszystkim Internetu potęguje to uczucie. W dzisiejszych czasach prawdziwość informacji jest trudna do zweryfikowania. Pojawia się wiele fake newsów (fałszywych wiadomości) mogących wprowadzać bardzo duży niepokój. Ważne w tym czasie jest wzajemne wsparcie i w miarę możliwości ograniczenie sprawdzania informacji w mediach.

W ramach definicji lęku pojawił się także termin stres. Rozumiany jest jako: „stan napięcia psychicznego, wywołany przez siły naciski zarówno fizycznych, psychicznych
i społecznych” (Raber, Raber, 2005, s.748).  W dzisiejszych czasach ten termin jest bardzo często spotykany i powstaje wiele publikacji dotyczących niego. Jednak postaram
się przybliżyć najważniejsze informacje dotyczące stresu. Warto na wstępie powiedzieć o podziale zaproponowanym przez Seyle’a, który wyróżnił: eustres i dystres. Pierwszy
z nich rozumiany jest jako pozytywny stres, a także jako stan motywujący i pobudzający do wszelkiego rodzaju zmian i rozwoju. Drugi z nich, który w tych ciężkich czasach
jest  bardziej spotykany to stres negatywny. Mo on niszczący wpływ na nasz organizm oraz jest trudny do opanowania. Czym jest to spowodowane? Dla każdego człowieka inne czynniki (wewnętrzne lub zewnętrzne) mogą mieć wpływ stresogenny. Jeśli sytuacja stresowa się przedłuża może potencjalnie powodować stany lękowe (o których wcześniej pisałem), nerwice, a nawet zachowania agresywne. Jeśli ten stan się przedłuża dochodzi także do wielu objawów fizjologicznych: zaburzenie rytmu serca  i spadek cieśnienia krwi, a także obniżenie poziomu wapnia i magnezu w organizmie (inne skutki przewlekłego stresu znajdujące się na rysunku numer 1).

Rys. 1 (Autor: https://motywatordietetyczny.pl/2016/07/stres-niszczy-cialo-i-umysl-10-negatywnych-skutkow-stresu/)

Tak, jak wcześniej wspomniałem, stres i lęk w życiu człowieka się łączą zwłaszcza kiedy mamy do czynienia z sytuacją trudną, która nie zależy od nas samych. Epidemia
jest wydarzeniem, na który bezpośrednio nie mamy wpływu. Często pozostaje bierne przyglądanie się na sytuację przez pryzmat tego co przekazują media. W tej chwili większość osób (i słusznie) skupia się na ratowaniu naszego zdrowia fizycznego jednak, gdy minie ten trudny czas, będzie nam potrzeba także „uleczyć” umysł. Potwierdzają to badania chińskich naukowców, którzy jako pierwsi dokonali analizę skutków psychicznych epidemii w ich kraju. Przeprowadzili oni badanie online na grupie 1202 osób (poprawnie uzupełnione ankiety) w okresie między 31 stycznia a 02 lutego 2020 roku.  Badani mieli określić m.in. swój aktualny stan zdrowia, czy byli badani na COVID – 19, a także czy byli objęci kwarantanną. Znaczna większość, bo aż 93,6% nie miało chorób przewlekłych z czego 68,3% wskazało, iż ma dobry lub bardzo dobry stan zdrowia. Jedynie 2,1% badanych było poddanych kwarantannie, natomiast testowi na COVID – 19 jedynie 0,9% badanych. Wyniki przedstawione przez naukowców wskazywały, że w początkowej fazie epidemii COVID-19 w Chinach ponad połowa respondentów oceniła swój stan psychiczny jako gorszy (od umiarkowanego do ciężkiego stanu), a około jedna trzecia zgłosiła pojawienie się niepokoju (od umiarkowanego do ciężkiego). Czynniki jakie sprzyjały wyższemu poziomowi stresu lęku i depresji (te składowe były badane przez naukowców) były: płeć żeńska, status studenta, a także objawy fizyczne (dreszcze, gorączka, kaszel, zawroty głowy, bóle mięśni i gardła), a także choroby przewlekłe. Według badaczy właśnie te grupy powinny dostać najwięcej wsparcia psychologicznego: „Ponieważ epidemia trwa, ważne jest przygotowanie systemów opieki zdrowotnej, a ogół społeczeństwa powinien być przygotowany medycznie i psychologicznie, jeśli nastąpi powszechna transmisja poza Chinami. Po pierwsze, organy ds. zdrowia muszą identyfikować grupy wysokiego ryzyka na podstawie informacji socjodemograficznych dla wczesnych interwencji psychologicznych” (Wang, i in., 2020). Dlatego zalecają oni z korzystania ze wszystkich form udzielania pomocy psychologicznej zdalnie. Gdzie można taką pomoc otrzymać? Poniżej podaję kilka miejsc, w których taką pomoc można otrzymać:

1. W Zespole Ośrodku Wsparcia w Lublinie pod numerami : 81 466 55 60, 600 353 608
2. Na stronie Radia Lublin wymieniono miejsca gdzie można taką pomoc uzyskać: https://radio.lublin.pl/2020/03/darmowa-pomoc-psychologiczna-w-czasach-epidemii-gdzie-ja-uzyskac/
3. Dodatkowo dostępny jest cały czas Telefon Zaufania:
   • całodobowy dyżur psychologiczny: 733 588 900
   • dyżur psychologa poniedziałek – piątek 7:00-19:00; numer: 733 588 600

Jeśli potrzebujesz pomocy – nie zwlekaj, wybierz jeden z wymienionych wyżej numerów. Osoba, z którą porozmawiasz na pewno chętnie Cię wysłucha. W tym trudnym czasie każdy z nas ma prawo potrzebować wsparcia!

Michał Sprawka- psycholog Zespół Ośrodków Wsparcia w Lublinie

 ¹XX-wieczny nurt filozoficzny, literacki i kulturowy dotyczący życia i ludzkiej egzystencji w świecie wyborów moralnych oraz ról życiowych, a także miejsca, w którym się znajdujemy. Na bazie tego nurtu została powstała psychoterapia egzystencjalna.

Bibliografia:

1. Kaczmarska A., Curyło-Sikora P. (2016). Problematyka stresu – przegląd koncepcji. Hygeia Public Health, 51(4): 317 – 321
2. Reber, A. S., Reber, E. S. (2005). Słownik Psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
3. Sygit-Kowalkowska E. (2014). Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka – perspektywa psychologiczna. Hygeia Public Health , 49(2): 202-208
4. Wang C. , Pan R., Wan X.,  Tan Y.,  Xu L.,Ho C. S. , Ho R. C. (2020). Immediate Psychological Responses and Associated Factors during the Initial Stage of the 2019 Coronavirus Disease (COVID-19) Epidemic among the General Population in China. Public Health 2020, 17, 1729: 1 – 25